Sider

torsdag den 3. september 2015

Tvey model og tríggjar prognosur

Eftir at Kringvarpið tá fólkatingsval var í juni, alt ov tíðliga var og ynskti Edmundi Joensen tillukku við afturvalinum (Edmund fall), og mong vóru ónøgd ella gjørdu gjøldur burturúr vánaligu talviðgerðini í Kringvarpinum hetta valkvøldið, avgjørdu Regin Reinert og eg at gera betri prognosur til løgtingsvalið fyrradagin.

Vit ætlaðu at bjóða fólki til at fylgja einum facebook-tiltaki, har vit leypandi skuldu leggja prognosur út. Men so frættu vit um valkvøld í Føroyahúsinum og fóru inn har í staðin.

Kringvarpið gjørdi tríggjar prognosur valkvøldið -- eftir 38 valstøð, eftir 46 og 56. Samanlagt 58 valstøð vóru til hetta valið, og síðsta prognosan kom tá Oyrabakki og Tórshavn vóru eftir at telja. Tey 38 valstøðini svara til 15.5% upptalt, tey 46 valstøðini til 29.2% upptalt, og tey 56 valstøðini til 64.6% upptalt.


Eftirmett samanbering

Eftirmetingin er rættiliga greið. Prognosurnar í Føroyahúsinum vóru nógv betri enn tær í Kringvarpinum. Fyri at samanbera seti eg her niðanfyri upp, hvat prognosan hjá Regini og mær vísti við somu valstøðum inni sum tær hjá Kringvarpinum.

Tær tríggjar prognosurnar hjá Kringvarpinum saman við endaliga úrslitinum:
Tríggjar prognosur hjá KvF og endaliga valúrslitið.

Okkara tilsvarandi tríggjar prognosur saman við endaliga úrslitinum:
Tríggjar prognosur í modelli hjá Regini og Flóvini, og endaliga valúrslitið.

Mátin at eftirmeta slíkar prognosur er at hyggja eftir frávikunum millum forsøgdu tølini og endaliga (rætta) talið. Her eru sett upp í talvu frávikini hjá báðum prognosumodellum í øllum trimum prognosunum (eftir 38, 46 og 56 valstøð) fyri hvønn flokk sær, og niðast er talt saman:
Frávik frá valúrslitinum hjá teimum trimum prognosunum í teimum báðum modellunum.

Tey trý samanløgdu tølini eru ávikavist 1) frávikini (negativ tøl gjørd positiv) løgd saman fyri allar sjey flokkarnar, 2) samanløgd kvadreraði frávik og 3) størsta frávik. Smá frávik hava minni at siga enn stór, og tí eru kvadrerað frávik ella størsta frávik helst betri mát at brúka enn bara samanlagt frávik.

Óansæð hvussu nógv valstøð eru inni, tá prognosurnar verða samanlíknaðar í eftirmeting, og óansæð hvat mát verður brúkt at eftirmeta við, er prognosu-modellið hjá Regini og mær væl betri enn tað hjá Kringvarpinum.


Sum lovað!

Tað var heppið, tí tað høvdu vit lovað! Í lýsing fyri tiltakinum stóð m.a.:
Eisini verður framløga, ið tekur støði í teimum fyrstu tølinum, ið eru komin inn og leypandi ígjøgnum kvøldið fara Regin Reinert og Flóvin Eidesgaard, sum báðir arbeiða á Danmarks Statistik og fyrr hava arbeitt við veljara- og spurnarkanningum hjá Gallup, Epinion og SFI Survey, at leggja fram teirra prognosur um endaliga valúrslitið. Regin og Flóvin greiða stutt frá, hvussu slíkar prognosur vanliga verða gjørdar, og hvussu teir hava roynt at taka hædd fyri tí polarisering sum er millum bygd og bý, og sum í hesum árum ger tað serliga trupult at gera beinraknar prognosur í Føroyum, sum vit eitt nú sóu fólkatingsvalkvøldið í juni.

torsdag den 20. august 2015

Ikki allur ójavni er líka

Ikki bara í Føroyum ljóða ávaringar um vaksandi ójavna.

Bara hetta seinasta árið hava bæði OECD og IMF ávarað um vaksandi ójavnan, tí hann forðar búskaparvøkstri. Men hví er stórur ójavni ein forðan fyri vøkstri?

Ein nýggj kanning í tíðarritinum Journal of Comparative Economics vísir, at tað er ikki ójavnin í sjálvum sær, sum forðar vøkstri, men orsøkin til at ójavnin er íkomin.

Um multimillióningarnir blíva ríkir við hjálp frá politikarunum, fáa vit ein ójavna, sum forðar vøkstri. Men um multimillióningarnir blíva ríkir við at virka á marknaðartreytum, har politiska valdið ikki er uppíblandað, forðar ójavnin ikki vøkstri.

Og hetta er í grundini eisini sjálvsagt, tí sum eg havi verið inni á fyrr, har vit síggja ovurstóran ójavna, er tað júst vegna kradding og korruptión.

Eg sigi harvið ikki, at man skal deila pengar út í hvørt heim í Føroyum, sum onkur flokkur er farin til valg uppá. Men tað er púra vist, at man eigur í stundini at gevast við at deila vinnulig serrættindi til nøkur ávís heim í Føroyum, sum serliga tann eini flokkurin stendur fyri.

mandag den 17. august 2015

Ávaring ímóti kvinnum í føroyskum politikki

Hetta er eitt sindur apropos síðstu grein, sum var um kvinnurættindi í Saudi Arabia.

Hvør var tað sum segði...
Tað hevur verið nógv tosað um at fáa fleiri kvinnur í politikk. Og nú hava vit í Tjóðveldinum eisini næstan helvtina av tingmanningini sum eru kvinnur. Og tey søguligu faktaini eru eitt sindur syrgilig, haldi eg, tí har sum kvinnur hava verið uppií, har eru eitt nú broytingarnar í §266b, hava fingið fulla undirtøku frá øllum kvinnunum sum vóru á løgtingi tá, tað var eisini kvinnurnar sum stóðu á odda fyri at liberalisera rúsdrekkalógina, og nú ganga teir aftur á odda. Og tað eru eisini kvinnur í løgtinginum sum eru fortalarar fyri at liberalisera fosturtøkulóggávuna. So eg má siga, at eg eri øgiliga ivasamur í, at tað altíð er eitt rætt faktum at fáa kvinnur í politikk. Í hvussu er ikki allar kvinnur.
Var tað -
  1. Bill Justinussen,
  2. Sjúrður Højgaard, ella
  3. Jógvan á Lakjuni.

Vóru nakrar illbønir við í tekstinum var tað lætt at kenna Sjúrð Højgaard aftur. Men tað var ikki hann. Hetta er brot úr røðu á løgtingsins røðarapalli tíðliga í síðsta valskeiði, tá seinna ABC-samgongan var nýliga komin til valdið.

Røðan var hildin undir viðgerðini av Løgtingsmáli nr. 22/2008: Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um innflutning og sølu av rúsdrekka.

Trýst her fyri at hoyra hvør tað er.

lørdag den 8. august 2015

Kvinnurættindi í Saudi Arabia

Á facebook spyr Jóan Pauli í Geil
Hvat skal ein siga?
Tað eru kvinnurættindi, hann nú er bekymraður um, og vísir mynd frá eini ráðstevnu um kvinnurættindi, sum hevur verið í Saudi Arabia, og sum hann hevur funnið á facebook. Nú skrivar hann ikki meira enn henda spurningin, men eg giti, at hann kennir seg ikki hóttan av krøvum um kvinnurættindi, men tvørturímóti heldur, at kvinnur skulu hava fleiri rættindi. Í hvussu er í Saudi Arabia.

Myndin Jóan Pauli vísir er henda, og sum myndateksturin vísir á, er ongin kvinna við á ráðstevnuni

Mynd frá kvinnuráðstevnu í Saudi Arabia. Kelda: Faisal Saeed Al Mutar á facebook

Eftir eitt sindur av leiting á internetinum fann eg umrøðu av ráðstevnuni í grein frá juni 2013 á The Huffington Post. Myndin hevur bara fingið nýtt lív á socialu miðlunum her í 2015.

So er ein so óreinur at siga myndina líkjast landsfundi hjá Fólkaflokkinum. Fleiri dámar hesa viðmerking, men ein fólkafloksmaður vil ikki hava hetta sitandi á flokkinum og spyr
Er tú oftani á landsfundi hjá Fólkaflokkinum? Haldi ikki, at eg havi borid eyga vid teg har, sjálvt um útsjóndin skuldi verid nokkso eygkend!

So enn eina ferð fór eg á internet at leita. Vildi finna eina mynd frá landsfundi Fólkafloksins, og helst frá 2013. Og vupti, netmiðilin hjá Miðlahúsinum, in.fo, hevur eina grein frá hesum landsfundi við eini frálíkari mynd:

Landsfundur Fólkafloksins 2013. Kelda: Grein á in.fo

Og eg má geva fólkafloksmanninum rætt: Hatta líkist als ikki! Ikki ein tann einasti maður hevur viskustykki á høvdinum á landsfundi hjá Fólkaflokkinum.

torsdag den 6. august 2015

... í fríum falli?

Sosialurin skrivar í kvøld um nýggju veljarakanningina sum Fynd hevur gjørt fyri Miðlahúsið og Kringvarp Føroya. Yvirskriftin fyri høvuðsgreinina er tvørtur um heila opnu:

Yvirskrift í Sosialinum 7. august 2015 á s. 10-11.

Tað er rætt, at andstøðan vinnur stórsigur á samgonguni, men júst henda yvirskriftin er ógvuliga misvísandi, tí støðan millum samgongu og andstøðu hevur verið rættiliga stabil í langa tíð. Tað er tann fyrsti feilurin.

Og hyggur man nærri eftir tølunum, so er tað faktisk ein heilt onnur mynd, sum kemur fram. Og tað er hin feilurin. Framsókn (gula strikan) stormar fram, og Javnaðarflokkurin (reyða strikan) er í fríum falli við samanlagt stórari afturgongd í fýra kanningum á rað:

Mynd á s. 11 í Sosialinum 7. august 2015.

At tosa um frítt fall fyri samgonguna er rættiliga óheppið val av yvirskrift til hesa veljarakanning.

tirsdag den 4. august 2015

Avis skriver om politikerlede

Datoen var 9. februar. I et af de store danske dagblade kunne man læse:
De ærlige og dygtige folk holder sig borte fra det offentlige liv, fordi de ledes ved den færd, som den nuværende parlamentarisme udviser.

Avisen var Berlingske Tidende. Året var 1905.

lørdag den 23. maj 2015

Er hetta lov í Danmark?

Hevur Ekstra Bladet ikki hoyrt um dómin í Føroya Rætti?

Forsíðan á Ekstra Bladet 25. apríl 2015

Eg mundi gloymt tað aftur, men eg skuldi spyrja, hvussu tað ber til, at einki rumbul var av hesi forsíðuni?

Er tað lov at kalla tað snýt, tá onkur snýtir danska SKAT, men ikki tá man snýtir føroyska TAKS? Er lógin ikki tann sama í Danmark og Føroyum á hesum øki? Ella merkir snyd á donskum ikki tað sama sum snýt á føroyskum í løgfrøðini?

Ella er tað bara Ekstra Bladet sum veit, at deyður maður stevnir ikki?

torsdag den 16. april 2015

Bakarin og búskaparfrøðingarnir

Vinnulívsgesturin fyrrapartin í sendingini hjá Leivi Hansen við sama navni var Hans Olaf Johannesen, sum eigur og rekur bakaríið og fyritøkuna Breyðkassan á Tvøroyri. Fleiri sum ikki eru úr Suðuroynni kenna hann kanska fyri tað slogan, sum hann sjálvur hevur funnið uppá, og sum vit síggja her á posanum man fær tá man keypir breyð ella kakur frá Breyðkassanum:

Myndakelda: Profilmynd á facebook

Um vit spola til 33 min, so sigur Hans Olaf:
Tá eg hevði verið niðri øll hesi árini, also tú menti teg kolossalt, tí at tú fekk ein nógv størri sjónarring. Tú sá ting, sum tú aldrin kemur at síggja í Føroyum, og upplivir mátar at gera ting uppá. Fx úti í Kastrup, har arbeiddi eg saman við 23 kondittarum á sama arbeiðsplássi, og øll dugdu nøkur ting, sum eg ikki dugdi, so har lærdi man eisini eina rúgvu. Og tá eg kom heim til Føroya, tað var nokk akkra tað sum gjørdi, at okur fingu ein so góðan start, at okur høvdu nøkur kort á hondini, sum hini ikki høvdu.

Hetta ljóðar kanska kent fyri lesarar av hesum bloggi, sum plagar endurgeva frá búskaparfrøðiligu ráðgevingini. Føroyska Búskaparráðið skrivaði í síni frágreiðing frá 2005 (pdf):
størsta styrkin hjá føroyska búskapinum, og tað sum vit veruliga “liva av”, er ein væl mentur førleiki hjá føroyingum at innflyta og tillaga útlendskt uppfunnað tøkni til brúks í framleiðsluni her á landi (s. 7)

So var tað hatta við tillagingini, sum Búskaparráðið snakkar um. Men lurta vit víðari eftir Hans Olaf, so sigur hann beint aftaná brotið sum fyrst varð endurgivið omanfyri:
Eg plagi siga, at tú skal ikki kopierað nakað, hvissi tú ikki kann gera tað betur.

Hans Olaf er eitt arbeiðsgrev, og hiðani verður ynskt honum og fyritøkuni alt tað besta.

onsdag den 25. februar 2015

Ein trist tulking av dóminum...

Úr dóminum í rættarmálinum um ærumeiðing í sambandi við Tollmálið:
Det er ligeledes væsentligt, at det i et lille samfund som det færøske er en demokratisk nødvendighed, at folkevalgte politikere ikke forsvarsløst skal kunne udsættes for dækningsløse sigtelser for strafbare forhold i de lokale massemedier, da man i modsat fald kan risikere, at den nødvendige minimumsrekruttering af opstillede til politiske valg trues. (s. 58)
Ein trist tulking av hesum argumentum hjá dómaranum er, at hann ikki heldur Føroyar hava nóg nógv fólk at stýra landinum, sum hava reint mjøl í posanum. Og tí velur hann at døma fjølmiðlar, sum halda, at føroyska fólkaræðið kann seta hægri mál.