(Grein í Sosialinum 24. mai 2003 undir teiginum »Teldubrævið«)
Eftir at Kondittaríið er latið aftur, er stig tikið til innsavning av undirskriftum frá fólki, sum heita á myndugleikarnar um at syrgja fyri, at Kondittaríið letur upp aftur og verður sum Kondittaríið altíð hevur verið. Ein heimasíða er gjørd á Internetinum við sama endamáli.
Eg fekk eisini ein teldupost og varð biðin um at taka undir við áheitanini, so bekymringin um Kondittaríið er farin um landamørk. Mær dámdi væl Kondittaríið og haldi tað hevði verið spell um Kondittaríið ikki lat upp aftur. Men eg haldi ikki, tað er rætt, at myndugleikar blanda seg beinleiðis í eina privata vinnu, og tí havi eg ikki sett mítt navn á listan. Men eg havi í staðin hugsað um aðrar møguleikar, myndugleikarnir hava, har teir ikki blanda seg beinleiðis, men kortini hjálpa, og soleiðis at úrslitið vónandi verður tað sama.
Hvørki land ella kommunur eiga at stuðla vinnulívinum beinleiðis, og eiga heldur ikki blanda seg í stýringina. Óansæð um talan er um flakavirki, húsasmíð ella matstovuvinnu, vil almenn uppílegging gera raksturin stirvnan og steðga framfýsni og tillaging.
Almenn uppílegging í leiðsluna vil forða skilagóðum broytingum, tí við politiskt stýrdari ávirkan koma onnur atlit enn rakstrarúrslit uppí. Almennur stuðul vil virka sum ein koddi, og vil gera annars skilagóðar broytingar óneyðugar, og harvið verða tær kanska ikki framdar. Samstundis vil slíkur stuðul taka pening frá øðrum og skilabetri almennum tænastum.
Vit minnast hvussu kommunustýrini hvør í sínum lagi stuðlaðu flakavirkjunum í sínum kommunum í 80-unum. Hetta ynskir helst eingin aftur. Loysunarorðið er nú, at land og kommunur skulu skapa karmar. Hesir karmar skulu vera eins góðir fyri alla vinnu, eisini kondittarívinnu, tí annars eru teir pr. definisjón kappingaravlagandi.
Hvørjar møguleikar hevur kommunan?
Kommunan eigur t.d. at syrgja fyri at Kondittaríið eins og øll onnur fær reint vatn og at parkeringsmøguleikarnir eru góðir í nánd. Eru parkeringsplássini við Kondittaríið eisini til vitjandi í t.d. Ebeneser er hetta ikki kappingaravlagandi. Kanska var eisini eitt hugskot við kommunalari barnaansing, sjálvandi við lutvísari foreldrabetaling sum vant, meðan foreldrini fáa sær ein drekkamunn á Kondittarínum.
Her kann skoytast uppí, at er barnaansingin soleiðis, at børnini trívast serliga væl, kann hugsast, at børnini fara at draga foreldrini við sær á Kondittaríið, líka nógv sum øvugt.
Hvat kann so Landsstýrið gera?
Vit koma nú inn á almenna vinnupolitikkin, sum er væl útgreinaður á heimasíðuni hjá Vinnumálaráðnum, men eisini inn á ymis eftirlit, har av tað mesta eisini er umsitið av stovnum undir Vinnumálaráðnum. Her eru eisini ávísir møguleikar.
Vinnumálaráðið hevur ábyrgdina av matvørueftirlitinum, sum verður útint av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni, og eigur hetta at verða framt so lagaligt sum til ber. Ikki við at seta veikari krøv til reinføri, men við at taka Kondittaríið við uppá ráð, hvussu eftirlitið verður framt.
Og her kann skoytast uppí, at góð úrslit av t.d. reinføriskanningum kann Kondittaríið brúka sum reklamu.
Verður ferðavinnan ment, eiga vit at rokna við øktum kundagrundarlag hjá tí mesta av heimamarknaðarvinnuni í Føroyum, eisini hjá Kondittarínum.
Men eru kappingaravlagandi karmar, sum forða kondittarívinnu í Føroyum?
Fyritøkur í kondittarívinnuni eru sum allar aðrar fyritøkur í kapping við ikki bara líknandi fyritøkur, men eisini aðra vinnu. Vit hava eina ávísa keypiorku í landinum, og ein króna kann sum kunnugt bara brúkast eina ferð.
Høga føroyska skattatrýstið rakar tænastuvinnur við stórum lønarútreiðslum serliga hart. Metast má, at lønarútreiðslurnar hjá kondittaríum og líknandi fyritøkum altíð fara at vera relativt stórar, og at hetta ikki kann broytast.
Undir kreppuni kom møguleiki at draga frá í skatti part av útreiðslum til viðlíkahald av egnum húsum. Hetta var eitt skilagott tiltak, sum støðan var tá. Men framhaldandi verður m.a. handverksvinnan stuðlað av tí at skattalóggávan ásetir fyrimunir fram um aðrar vinnur. Tá rokning kemur fyri útskifting av vindeygum, skal ikki gjaldast MVG av lønini til handverkararnar. Hetta er kappingaravlagandi.
Myndugleikarnir kunnu betra møguleikarnar hjá kondittarívinnuni við at javnstilla nýggjar loftlistar og nýggj vindeygu við drekkamunn og fransbreyðflísar við osti.
